باریجه
پیشینه باریجه
باریجه یا “صمغ باریجه” از گیاه Ferula gummosa به دست میآید و دارای کاربردهای متنوعی در صنایع دارویی، غذایی و عطرسازی است. این گیاه عمدتاً در مناطق کوهستانی و خشک ایران، افغانستان و ترکمنستان رشد میکند. در این مقاله، به بررسی پیشینه، مراحل چیدن و فرآوری باریجه پرداخته میشود.
پیشینه باریجه
1. تاریخچه استفاده:
- باستانی: استفاده از باریجه به دوران باستان برمیگردد. در طب سنتی ایران و هند، از باریجه برای درمان بیماریهای مختلف استفاده میشده است. همچنین، در یونان و روم باستان، باریجه به عنوان یک ماده دارویی و عطری شناخته میشده است.
- قرون وسطی: در این دوره، باریجه به عنوان یک ماده با ارزش در تجارت بینالمللی مورد استفاده قرار میگرفت. داروسازان قرون وسطی از باریجه برای تهیه معجونها و داروهای مختلف استفاده میکردند.
2. کشت و تولید:
- ایران: ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان باریجه در جهان است. استانهای مختلفی مانند خراسان، کرمان، لرستان و فارس به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب، محلهای اصلی کشت این گیاه هستند.
- تجارت: باریجه به عنوان یک محصول صادراتی با ارزش به کشورهای مختلف صادر میشود و نقش مهمی در اقتصاد محلی ایفا میکند.
مراحل چیدن باریجه
1. انتخاب مکان و زمان مناسب:
- مکان: باریجه در مناطق کوهستانی و خشک با خاکهای سبک و شنی رشد میکند. ارتفاع مناسب برای کشت باریجه بین 1200 تا 3000 متر از سطح دریا است.
- زمان: بهترین زمان برای چیدن باریجه در اواخر بهار و اوایل تابستان است که گیاه به بالاترین میزان تراوش صمغ رسیده است.
2. روش چیدن:
- برش و خراش دادن: برای استخراج صمغ باریجه، باید ساقهها و ریشههای گیاه را برش داده و خراش داد. این کار معمولاً با استفاده از چاقوی تیز یا ابزارهای مخصوص انجام میشود.
- جمعآوری صمغ: صمغ تراوش شده از خراشها جمعآوری و در ظروف مناسب نگهداری میشود. این کار به صورت مرحلهای و در چند نوبت انجام میشود تا تمام صمغ موجود در گیاه به دست آید.
3. خشککردن:
- روش خشککردن: صمغ جمعآوری شده باید در محیطهای خشک و خنک، به دور از نور مستقیم خورشید خشک شود. این کار به بهبود کیفیت و افزایش ماندگاری صمغ کمک میکند.
4. تصفیه و بستهبندی:
- تصفیه: پس از خشک شدن، صمغ باریجه ممکن است نیاز به تصفیه داشته باشد تا ناخالصیهای موجود در آن حذف شوند. این کار معمولاً به صورت دستی یا با استفاده از ماشینهای مخصوص انجام میشود.
- بستهبندی: صمغ خشک و تصفیه شده در بستهبندیهای مناسب و بهداشتی قرار میگیرد. بستهبندی باید به گونهای باشد که از ورود رطوبت و هوا به داخل بسته جلوگیری کند.
کاربردهای باریجه
1. صنایع دارویی:
- ضد التهاب و ضدعفونیکننده: باریجه دارای خواص ضد التهابی و ضدعفونیکننده است و در درمان بیماریهای پوستی و عفونی استفاده میشود.
- مسکن: به عنوان مسکن طبیعی برای کاهش دردهای عضلانی و مفصلی استفاده میشود.
2. صنایع غذایی:
- طعمدهنده: باریجه به عنوان طعمدهنده در صنایع غذایی به کار میرود.
- نگهدارنده طبیعی: به دلیل خواص ضد باکتریایی، به عنوان نگهدارنده طبیعی در محصولات غذایی استفاده میشود.
3. عطرسازی:
- ماده معطر: باریجه به عنوان ماده معطر در تولید عطرها و اسانسها استفاده میشود.
کاربرد های باریجه
1. کاربردهای دارویی
a. ضد التهاب و ضدعفونیکننده:
- خواص ضد التهابی: باریجه دارای خواص ضد التهابی است و برای کاهش التهابهای پوستی و داخلی استفاده میشود.
- خواص ضدعفونیکننده: به عنوان یک ضدعفونیکننده طبیعی برای درمان زخمها و عفونتهای پوستی کاربرد دارد.
b. مسکن طبیعی:
- کاهش درد: باریجه به عنوان مسکن طبیعی برای کاهش دردهای عضلانی، مفصلی و سردردها استفاده میشود.
c. درمان مشکلات گوارشی:
- ضد نفخ: باریجه به عنوان یک ضد نفخ طبیعی برای درمان نفخ و سوء هاضمه استفاده میشود.
- تقویت سیستم گوارشی: بهبود عملکرد سیستم گوارشی و کاهش التهابات معده و روده.
d. ضد انگل و ضد قارچ:
- درمان عفونتهای انگلی: به عنوان یک ضد انگل طبیعی برای درمان عفونتهای انگلی رودهای مورد استفاده قرار میگیرد.
- ضد قارچ: دارای خواص ضد قارچی است و در درمان عفونتهای قارچی پوست و ناخن استفاده میشود.
2. کاربردهای صنایع غذایی
a. طعمدهنده:
- افزایش طعم و عطر: باریجه به عنوان یک طعمدهنده طبیعی در صنایع غذایی برای افزایش طعم و عطر محصولات غذایی مانند نوشیدنیها، دسرها و محصولات پروتئینی گیاهی استفاده میشود.
b. نگهدارنده طبیعی:
- افزایش ماندگاری: به دلیل خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی، به عنوان نگهدارنده طبیعی در محصولات غذایی برای افزایش ماندگاری آنها استفاده میشود.
3. کاربردهای عطرسازی
a. ماده معطر:
- تولید عطر: باریجه به عنوان یک ماده معطر در تولید عطرها و اسانسها استفاده میشود. بوی خاص و قوی باریجه به عنوان پایهای برای عطرهای مختلف به کار میرود.
b. استفاده در بخورها:
- معطرسازی محیط: به عنوان بخور در مراسم مذهبی و فرهنگی برای معطرسازی محیط و ایجاد فضایی دلنشین استفاده میشود.
4. کاربردهای بهداشتی و آرایشی
a. محصولات بهداشتی:
- صابونها و شویندهها: باریجه به عنوان ماده ضدعفونیکننده در تولید صابونها و محصولات بهداشتی استفاده میشود.
- محصولات مراقبت از پوست: در تولید محصولات مراقبت از پوست به دلیل خواص ضد التهابی و ترمیمکننده آن استفاده میشود.
b. محصولات آرایشی:
- کرمها و لوسیونها: به عنوان ماده موثر در تولید کرمها و لوسیونهای ضد چروک و ترمیمکننده پوست استفاده میشود.
- محصولات مو: در تولید محصولات مراقبت از مو برای تقویت و بهبود سلامت موها به کار میرود.
5. کاربردهای دامپزشکی
a. درمان مشکلات گوارشی دامها:
- ضد نفخ: به عنوان داروی ضد نفخ برای درمان مشکلات گوارشی در دامها استفاده میشود.
b. ضد عفونیکننده:
- درمان زخمها: به عنوان ضدعفونیکننده طبیعی برای درمان زخمها و عفونتهای پوستی دامها استفاده میشود.
6. کاربردهای کشاورزی
a. آفتکش طبیعی:
- دفع آفات: باریجه به عنوان یک آفتکش طبیعی برای دفع آفات و حشرات مضر در مزارع و باغها استفاده میشود.
b. بهبود خاک:
- افزایش سلامت خاک: به دلیل خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی، به بهبود سلامت خاک و افزایش بهرهوری محصولات کشاورزی کمک میکند.
استاندارد ها و گواهی های صادراتی باریجه
مراحل بستهبندی باریجه
1. جمعآوری و خشککردن صمغ باریجه
- جمعآوری: صمغ باریجه از گیاه استخراج و جمعآوری میشود. این صمغ باید در ظروف بهداشتی و مناسب قرار گیرد.
- خشککردن: صمغهای جمعآوری شده باید در محیطهای خشک و خنک و به دور از نور مستقیم خورشید خشک شوند تا کیفیت و ماندگاری آنها حفظ شود.
2. تصفیه و تمیزکاری
- تصفیه: صمغهای خشک شده باید از ناخالصیها و ذرات خارجی پاک شوند. این کار به صورت دستی یا با استفاده از دستگاههای تصفیه انجام میشود.
- خرد کردن: در صورت نیاز، صمغها به قطعات کوچکتر خرد میشوند تا بستهبندی آنها آسانتر باشد.
3. بستهبندی اولیه
- مواد بستهبندی: بستهبندی اولیه باید از مواد مقاوم و بهداشتی باشد که مانع ورود هوا و رطوبت به داخل بسته شود.
- قرار دادن در ظروف مناسب: صمغهای تصفیه شده در کیسههای پلاستیکی، قوطیهای فلزی یا پلاستیکی و جعبههای مقوایی قرار میگیرند.
4. بستهبندی ثانویه
- محافظت اضافی: بستههای اولیه در جعبههای بزرگتر یا کارتنهای صادراتی قرار میگیرند تا در طول حملونقل و انبارداری از آسیب دیدن محصول جلوگیری شود.
- استفاده از پالت: بستههای ثانویه روی پالتهای چوبی یا پلاستیکی قرار میگیرند و با استفاده از نایلونهای حبابدار یا پدهای حفاظتی محافظت میشوند.
5. برچسبگذاری
- اطلاعات لازم: هر بسته باید دارای برچسبهایی باشد که اطلاعات کامل محصول را شامل نام محصول، وزن خالص، تاریخ تولید و انقضا، شماره سریال، اطلاعات تولیدکننده و کشور مبدأ را ارائه دهد.
- زبان: برچسبها باید به زبان کشور مقصد یا به زبان انگلیسی باشد تا مشتریان به راحتی بتوانند اطلاعات را درک کنند.
استانداردهای صادراتی باریجه
1. استانداردهای کیفیت و ایمنی غذایی
- گواهیهای بهداشتی: دریافت گواهیهای بهداشتی و ایمنی از سازمانهای مربوطه (مانند سازمان غذا و دارو) برای اطمینان از سلامت و کیفیت محصول.
- آزمایشهای میکروبیولوژیکی: انجام آزمایشهای میکروبیولوژیکی برای اطمینان از عدم وجود باکتریها، قارچها و سایر میکروارگانیسمهای مضر.
- استانداردهای خلوص: تضمین خلوص محصول با انجام آزمایشهای شیمیایی و فیزیکی؛ محدودیتها و حد مجاز برای مواد خارجی، ناخالصیها و رطوبت.
2. استانداردهای بستهبندی و برچسبگذاری
- مواد بستهبندی: استفاده از مواد بستهبندی مقاوم و بهداشتی که مانع ورود رطوبت، هوا و آلودگی به محصول شوند.
- برچسبگذاری صحیح: برچسبها باید شامل اطلاعات کامل محصول، مانند نام محصول، وزن خالص، تاریخ تولید و انقضا، اطلاعات تولیدکننده، کشور مبدأ و دستورالعملهای نگهداری باشد.
3. استانداردهای حملونقل
- شرایط حملونقل: رعایت شرایط مناسب برای حملونقل، مانند دما و رطوبت مناسب؛ استفاده از وسایل حملونقل بهداشتی و مقاوم برای جلوگیری از آسیب دیدن محصول.
- گواهیهای حملونقل: دریافت گواهیهای لازم برای حملونقل بینالمللی، مانند گواهیهای حملونقل هوایی، دریایی یا زمینی؛ مدارک حملونقل شامل فاکتور تجاری، لیست بستهبندی و بیمهنامه حملونقل.
4. استانداردهای قانونی و مقررات گمرکی
- مدارک صادراتی: تهیه مدارک لازم برای صادرات شامل فاکتور تجاری، گواهی مبدا، لیست بستهبندی و مدارک بهداشتی؛ مطابقت با قوانین و مقررات گمرکی کشور مقصد.
- مقررات واردات کشور مقصد: مطالعه و رعایت مقررات و قوانین واردات کشور مقصد؛ در نظر گرفتن محدودیتها و ممنوعیتهای واردات برای محصولات غذایی و گیاهی.
5. استانداردهای محیط زیستی
- رعایت استانداردهای محیط زیستی: استفاده از روشهای کشت و برداشت پایدار که آسیب کمتری به محیط زیست وارد میکنند؛ مدیریت پسماندها و استفاده از مواد بستهبندی قابل بازیافت.
6. استانداردهای بازارهای هدف
- استانداردهای خاص بازارهای هدف: مطالعه استانداردها و ترجیحات خاص بازارهای هدف مانند اتحادیه اروپا، ایالات متحده، کشورهای خلیج فارس و غیره؛ تطابق با استانداردهای کیفیت و ایمنی غذایی خاص هر بازار.
7. تاییدیههای لازم
- گواهیهای بینالمللی: دریافت گواهیهای بینالمللی مانند ISO، HACCP و سایر استانداردهای مرتبط با کیفیت و ایمنی غذایی؛ این گواهیها میتوانند به اعتمادسازی مشتریان بینالمللی کمک کنند.